<<Önceki konu. <<Ana sayfa>>. Sonraki konu>>
_____________________________________________________________________
A- Metre ile ez’af ve eczaları her boy uzunluklar için kullanılır. Satıh ölçüleri üç gruba ayrılır:
1- Ufak satıh ölçüleri,
2- Arazi ve zıraat ölçüleri,
3- Harita ve topoğrafya ölçüleri,
1-Metre murabbaı bütün satıh ölçülerinde kullanılır. Metre murabbaı hakiki bir ölçü olmayıp, bütün dılıları birer metreden ibaret bulunan itibarî bir ölçüdür. Bununla beraber satıhların esas ölçüsüdür.
Bu, arazinin ve meselâ bir arsanın eni 8 metre, boyu 12 metre olarak bilhesap anlaşılmış olsa
8 x 12 = 96 olur ki buna “arsanın büyüklüğü 96 metre murabbaıdır” denir.
Demek oluyor ki murabba, metre ile takdir edilip hesapla bulunan bir kıymettir. Şuraya dikkat edilmelidir ki metre murabba ile murabba metre ayrı ayrı şeylerdir. Meselâ 10 metre murabbaı demek bir Ar, yani -10 metrenin murabbaı- 100 metre murabbaı demektir. Hâlbuki 10 murabba metre denilirse, her biri birer metre murabbaı olan satıhlardan 10 tane olduğu ifade edilmiş olur.
Metre murabbaının eczası mekteplerde, lâboratuarlarda ve daha bazı ince san’at evlerinde kullanılır. Ez’afı ise ev, arsa, tarla, bağ, bağçe gibi yerlerde kullanıldığı gibi daha birçok yerlerde kullanılır.
2- Ar, arazi ve ziraat ölçüsü olup yalnız arazi için kullanılan itibarî bir ölçüdür. Ar, dılıları onar metreden ibaret bulunan bir murabbaı ifade eder ki, 100 metre murabbaından başka bir şey değildir. Bu da umumiyetle büyük arazi ölçülmesinde kullanılan ve hesapla bulunan bir ölçüdür. Ar, bir dekametre murabbaının başka bir ismidir.
3- Kilometre murabbaı, harita ve topoğrafya ölçüsüdür. Bir vilâyetin, bir kıt’anın veya bütün dünyanın sahalarını göstermek için lâzım gelen haritaların yapılmasında kullanılır. Burada esas ölçü kilometre murabbaıdır. Kilometre murabbaının yalnız bir eczası vardır: Dekametre murabbaı.
1 Kilometre mu. = 10.000 Dekametre mu.
1 Km² = 10.000 Dam² dır.
B- Metre mikâbı hacimler için esas ölçüdür. Metre mikâbı, eni, boyu ve derinliği birer metreden ibaret olan bir kutu demektir.
Metre mikâbının yanları birer metre murabbaıdır. Bu da metre ile ölçülüp, hesapla bulunan miktarları ifade eden itibarî bir ölçüdür.
Bununla beraber metre mikâbı üzerine yapılmış hakiki ölçüler de mevcuttur. Nakliye arabaları, kamyonlar, depolar, silolar, seyyar ve sabit sahrınçlar vesaire gibi.
Metre mikâbının yalnız bir ez’afı vardır: Kilometre mikâbı.
Bu, dılı bir kilometre olan mikâbın hacmidir. Pek az kullanılır. Şu hâlde bir kilometre mikâbı 1.000.000.000 metre mikâbıdır.
Metre mikâbının eczası şunlardır:
1 desimetre mikâbı = 0,001 Metre mikâbı
1 santimetre mikâbı = 0,000001 Metre mikâbı
1 milimetre mikâbı = 0,000000001 Metre mikâbı
Yahut,
1 dm³ = 1000 cm³ = 1.000.000 mm³ dür.
C- Ster, kereste ve bilhassa odunların hacimleri için kullanılan hakiki bir ölçüdür. Bu da bir metre mikâbı hacminde bulunan bir kutunun adıdır. Binaenaleyh bu da hacimler için bir esas ölçüdür.
Ster’in yalnız bir eczası vardır ki, bundan 10 defa küçük olan desi ster’dir.
Desi ster, hazırlanmış iyi kerestelerin ölçülmesinde kullanıldığı gibi, odunların hacmini ölçmekte de kullanılır.
Ster en ziyade Fransızlar’ın malıdır. Türkiye’de hemen hemen hiç kullanılmaz gibidir. Yalnız büyük ticaret evlerinde Türkiye haricine giden mallar, alıcının istediği ölçü ile muamele göreceğinden bu ölçü ile de alışveriş yapılırsa da buna pek ender tesadüf edilir.
Türkiye’de kereste ekseriyetle ve hattâ temamen metre mikâbı üzerine hesaplanır ve pazarlık yapılır. Odun ve kömür gibi maddeler ise daima tartılır ve bazan da götürü pazarlığa tabi kalır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder